Pojęcie misji w szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych wcale nie jest obce, ani nieznane – jakby to się „na pierwszy rzut oka” wydawało. Pierwszy raz pojęcie to pojawiło się w polskim systemie oświatowym razem z zasadami tzw. „Nowej Szkoły”. Następnie, wraz z reformą strukturalno-programową w 1999 roku, kiedy to do zasad nadzoru pedagogicznego wprowadzono pojęcie i procedurę „mierzenia jakości pracy szkoły”. A w samych szkołach rozpoczęto konstruowanie programów rozwoju szkoły, których pierwszą częścią były dwa zasadnicze elementy, czyli wizja i misja placówki. W obecnym stanie prawnym nadzoru pedagogicznego misja pojawia się ponownie, ale troszeczkę w inny sposób i innej formie. Praktycznie, gdy dyrektor rzetelnie realizuje zasady nowego nadzoru pedagogicznego, sprawę misji powinien mieć dobrze opracowaną. Wystarczy tylko sprawdzić czy jest ona prawidło skonstruowana i czy zawiera podstawowe elementy. Czym w takim razie jest owa misja?

• Lista kontrolna B1

  

  Data: 2011/08/05

Misja, która została zaakceptowana przez wszystkie podmioty szkoły/placówki (zakładamy, że oni również się z jej zapisami identyfikują, jako bądź co bądź są jej współautorami) bezpośrednio determinuje określone cele i zadania wyznaczone do osiągnięcia lub zrealizowane w określonym wymiarze czasowym. Czas ten jest różnie określany. Jedno jest tylko niezmienne, a mianowicie musimy wyznaczyć cele i zadania na cały czas funkcjonowania przyjętej koncepcji oraz zawsze w wymiarze rocznym (dlatego że rok jest traktowany jako etap realizacyjny), gdyż będzie to bardzo ważny wyznacznik do opracowywania planu pracy na dany rok szkolny. Praktycznie nie ma jednoznacznego wyznaczenia czasu trwania (realizacji) koncepcji pracy szkoły lub placówki. Obecnie funkcjonują w tym zakresie „dwie szkoły”. Jedna zakłada, że koncepcja powinna być wyznaczona na okres 5 lat, czyli okres podstawowej kadencji dyrektora szkoły. Natomiast druga stanowi, że wyznacznikiem czasowym powinien być cykl kształcenia. Które podejście jest właściwsze, w zasadzie trudno jest jednoznacznie stwierdzić. I jedno i drugie ma swoje niezaprzeczalne zalety, ale i nie jest pozbawione wad. Ponieważ ta sprawa nie wymaga żadnych konsultacji (nazwijmy to społecznych), w zasadzie decyzję dotyczącą czasu obowiązywania, no i oczywiście realizacji przyjętej koncepcji pracy, a więc i misji szkoły lub placówki, podejmuje osobiście dyrektor. Jest to słuszne podejście, gdyż w końcowym rozrachunku to on będzie odpowiadał za stopień jej realizacji i uzyskane wymiernie efekty. Wyznaczone precyzyjnie zadania dla wszystkich pracowników szkoły będą stanowiły swoistą „drogę” która, w założeniach, powinna doprowadzić wprost do realizacji wytyczonych w misji celów. Dlatego też wyznaczone cele i zadania należy określać jasno, precyzyjnie i w co najmniej rocznej perspektywie, a samo ich wykonanie należy systematycznie monitorować za pomocą opracowanych w danej szkole lub placówce narzędzi.
Pamiętać należy, że sposób formułowania celów i zadań różni się nieco od siebie i nie wolno tych dwóch zagadnień mylić ze sobą. Cele mają charakter bardziej ogólny, natomiast zadania powinny mieć charakter bardziej operacyjny. Zadanie jest zawsze „drogą” do osiągania celu. Z tych też względów poniżej przedstawiamy kilka wskazówek dotyczących tak celów, jak i zadań.

• Zestawienie celów i zadań

  

  Data: 2011/08/05

• Monitoring realizacji

  

  Data: 2011/08/05

• Lista kontrolna B2

  

  Data: 2011/08/05

Każdy dyrektor doskonale zdaje sobie sprawę z tego, że osiąganie wytyczonych celów oraz realizacja wyznaczonych konkretnych zadań w każdej szkole lub placówce obarczone jest określonym niebezpieczeństwem powodzenia nazywanym również ryzykiem realizacyjnym. Dlatego właśnie rodzi się potrzeba oszacowania tego ryzyka, aby zorientować się, na ile założone cele i wyznaczone zadania są możliwe do wykonania (realność) i na co w szczególności należy zwrócić uwagę, aby zwiększyć prawdopodobieństwo powodzenia przyjętych zamierzeń. Ryzyko praktycznie oznacza ocenę zagrożenia czy niebezpieczeństwa wynikającego albo z prawdopodobnych zdarzeń od nas niezależnych, albo z możliwych konsekwencji podjęcia określonej decyzji kierowniczej. Samo ryzyko jest zatem potencjalnym niebezpieczeństwem, które może nie pozwolić na wykonanie zadania, a tym samym uniemożliwi osiągnięcie wyznaczonych sobie wcześniej celów (zarówno głównych, jak i etapowych) oraz nieuzyskania zakładanych, czy oczekiwanych efektów podejmowanych działań. Ryzyko faktycznie dotyczy wszystkich czynności i działań podejmowanych w trakcie bieżącej działalności szkoły. Dlatego w kontroli zarządczej szczególną uwagę należy zwrócić na politykę zarządzania istotnym ryzykiem.

Sprawnemu zarządzaniu ryzykiem zdecydowanie sprzyjają takie działania, jak:
(-) wskazanie misji jednostki,
(-) określenie celów i zadań oraz monitorowanie i ocena ich realizacji,
(-) identyfikacja ryzyka,
(-) analiza ryzyka,
(-) reakcja na ryzyko.

• Arkusz identyfikacji ryzyka oraz metod przeciwdziałania ryzyku

  

  Data: 2014/05/06

• Kwestionariusz identyfikacji ryzyka 1

  

  Data: 2014/04/09

• Rejestr ryzyk

  

  Data: 2014/11/25

• Przykładowa lista potencjalnych ryzyk

  

  Data: 2011/08/05

• Kwestionariusz identyfikacji ryzyka 4

  

  Data: 2014/05/28

Sama analiza ryzyka będzie stanowiła pewne, z reguły teoretyczne, rozważanie ale poparte posiadaną już wiedzą i doświadczeniem dotyczącym ryzykownego zagadnienia, czy działania. Przecież doskonale sami wiemy, że nikt lepiej od nas nie będzie mógł stwierdzić, co u nas już wystąpiło, co z tego wyniknęło oraz jakie jest potencjalne prawdopodobieństwo powtórzenia się takiej sytuacji? Jest to tym bardzie zasadne, gdyż to my właśnie mamy opracować skalę oceny ryzyka i już według tej skali dokonać jego oceny. Absolutnie nie należy się przejmować tym, że popełnimy jakąś pomyłkę w tych szacunkach, gdyż tak się może zdarzyć. Ta nasza ocena jest tylko hipotezą, którą dopiero życie zweryfikuje. Pamiętajmy jednak, że ta hipoteza musi być poparta konkretnymi danymi i wnioskami z przeszłości (informacje statystyczne i merytoryczne).
Prawdopodobieństwo można określić opisowo, np. wystąpi, szansa wystąpienia, niewielka szansa wystąpienia. Albo po prostu: tak, nie, możliwe. Można je również określić poprzez stosowne obliczenia matematyczne. Skutkiem wystąpienia konkretnego ryzyka może być również niewykonanie zadania, częściowe wykonanie zadania, zaniechanie, narażenie osób wykonujących zadanie na odpowiedzialność za naruszenie dyscypliny finansowej, czy odpowiedzialność karną, brak możliwości sporządzenia wiarygodnego sprawozdania finansowego, statystycznego, brak realizacji podstawy programowej, wystąpienie zjawisk patologicznych wśród uczniów, zagrożenie zdrowia, życia, itp.

Właściwa analiza zidentyfikowanego ryzyka polega na ustaleniu, w jakim stopniu owo ryzyko może mieć wpływ na osiągnięcie celów placówki oraz realizację podjętych zadań. Dla każdego ryzyka należy określić tzw. próg istotności, po przekroczeniu którego ryzyko będzie uznane jako istotne i będzie wymagało podjęcia konkretnego działania w celu jego wyeliminowania lub zminimalizowania. Dla każdego ryzyka powinno się także przygotować propozycje ewentualnej reakcji po przekroczeniu progu akceptowalności.

• Lista kontrolna B4

  

  Data: 2011/08/05

• Zarządzenie w sprawie zasad rejestrowania procedur kontroli

  

  Data: 2011/08/05

• Lista ryzyk oraz matryca

  

  Data: 2011/08/05

• Karta analizy ryzyka

  

  Data: 2011/08/05

  Mając na względzie bardzo dobrze znaną (chociażby z kursu fizyki) zasadą akcja – reakcja, w przypadku zarządzania ryzykiem również mamy akcję i reakcję – w szkole musimy przygotować również mechanizmy takiej reakcji. Dlatego w odniesieniu do każdego istotnego ryzyka należy określić rodzaj reakcji w myśl zasady: „co by było gdyby?”. Działania te mają być ukierunkowane na zminimalizowanie danego ryzyka lub ewentualnie jego całkowitą eliminację. Działania takie podejmuje się wówczas, gdy zostanie przekroczony próg akceptowalny, poważnie w ten sposób zagrażając realizacji konkretnego zadania lub grupy zadań.

Można wyróżnić następujące możliwe rodzaje reakcji na zaistniałe ryzyko:
(-) tolerowanie,
(-) przeniesienie,
(-) wycofanie się,
(-) działanie.

  Przeniesienie ryzyka wiąże się z ubezpieczeniem majątku placówki, ale również polega na przesunięciu zadania do innej jednostki mniej narażonej na wystąpienie ryzyka. Jest to nic innego jak zlecenie pewnych określonych działań (zadań) innemu – zewnętrznemu podmiotowi. Tolerowanie, to przyglądanie się zjawisku w przypadku, gdy jego poziom lub zakres jest uznany za bezpieczny (inaczej mówiąc akceptowalny).

• Karta identyfikacji ryzyka

  

  Data: 2011/08/05

• Lista kontrolna B5

  

  Data: 2011/08/05