Standard A1 - Przestrzeganie wartości etycznych

Zgodnie z tym standardem zarówno osoby kierujące szkołą lub placówka, jak i wszyscy pracownicy (nie tylko nauczyciele) powinni znać i być świadomi wartości etycznych przyjętych w szkole/placówce oraz przestrzegać ich przy wykonywaniu powierzonych im zadań i obowiązków. Natomiast osoby kierujące szkołą/placówką są zobowiązane do dawania dobrego przykładu tak w postępowaniu, jak i w podejmowanych decyzjach , zwłaszcza w decyzjach będących konsekwencją ich zachowania (postępowania). Aby praktycznie i w prawidłowy sposób zrealizować założenia tego standardu w szkole, należałoby podjąć następujące zadania:

1. Określić zbiór wartości nadrzędnych uznawanych i akceptowanych przez społeczność szkolną i oczekiwanych przez środowisko – można to zrobić w różny sposób: w drodze dyskusji, metodą wywiadu lub metodą kwestionariuszową, zdarzają się przypadki głosowania nad przyjęciem poszczególnych wartości, (ale ta ostatnia metoda nie jest najlepsza – zbytnia demokracja w obszarze wartości często prowadzi do upadku wszelkich wartości).

2. W oparciu o przyjęte wartości wyznaczyć zbiór zasad etycznych obowiązujących w szkole/placówce – to jest zadanie dla przedstawicieli poszczególnych społeczności szkolnych. Każda z nich powinna określić we własnym gronie wykaz takich zasad, a następnie z tych zbiorów rada pedagogiczna powinna wyłonić jednolity i spójny zbiór norm, a następnie powinna go przekazać pozostałym grupom społeczności szkolnej jak obowiązujące.

3. Wprowadzić zasady etyki zawodowej, pamiętając, że inne zachowania są istotne dla pracowników będących funkcjonariuszami publicznymi, a inne dla pracowników administracyjnych i obsługowych.
W przypadku nauczycieli można się wzorować na Kodeksie Etyki Nauczycielskiej opracowanym przez Polskie Towarzystwo Nauczycieli (Kodeks Etyki Nauczycielskiej, PTN, Warszawa 1997). Natomiast w przypadku pracowników niepedagogicznych takim przykładem może być Kodeks etyczny pracowników samorządowych obowiązujący w organie prowadzącym (odpowiedni poziom samorządu terytorialnego). Podział na te dwie grupy jest konieczny ze względu na charakter zadań, jakie będą one wykonywać (nauczyciele uczą, oceniają i egzaminują, a inni pracownicy nie). Oczywiście część zapisów może być wspólna. Może też to być jeden kodeks z częściami dotyczącymi tylko nauczycieli i tylko pracowników niepedagogicznych. Decyzja w tym względzie należy do dyrektora i rady pedagogicznej. Należy jednak pamiętać, że etyka zawodu nauczyciela dotyczy bezpośrednio: jego kultury osobistej, odpowiedzialności, wrażliwości, samokrytycyzmu, uczciwości, hierarchii wartości, światopoglądu, wiedzy i kompetencji zawodowych (Etyka zawodu nauczyciela ustala reguły, zasady, którymi powinien kierować się nauczyciel w swojej działalności dydaktycznej, wychowawczej i opiekuńczej – Jan Lewandowski, materiały szkoleniowe.).

4. Wprowadzić Kodeks etyki ucznia – zgodny z przyjętą hierarchią wartości – wypracowany przez uczniów przy udziale rodziców i nauczycieli. W oparciu o jego zapisy powinno się opracować regulamin szkolny (pamiętajmy o prawach i obowiązkach ucznia oraz o prawach dziecka).
5. Muszą również obowiązywać i praktycznie funkcjonować określone sankcje za nieprzestrzeganie ww. kodeksów etycznych. Gdy zabraknie tego elementu, to praktycznie cała reszta nie ma najmniejszego sensu, gdyż będą to typowo martwe zapisy widniejące tylko na papierze.

Większość z ww. zadań i czynności dyrektorzy wykonywali w ramach swoich zadań i obowiązków wynikających z kierowania szkołą lub placówką oraz w związku ze sprawowaniem nadzoru pedagogicznego. O etycznym postępowaniu wspominają niektóre zapisy prawa oświatowego – bezpośrednio: „Preambuła” do ustawy o systemie oświaty – „za podstawę przyjmuje uniwersalne zasady etyki”, art. 6 ustawy Karta Nauczyciela – „dbać o kształtowanie u uczniów postaw moralnych i obywatelskich”, art. 9 ut.1 pkt 2 ustawy Karta Nauczyciela – „przestrzega podstawowych zasad moralnych”, art. 75 ustawy Karta Nauczyciela – „za uchybienia godności zawodu nauczyciela ...”, regulaminy przyznawania nagród i wyróżnień, regulaminy pracy – oraz pośrednio: zasady oceniania (etyka oceniania) i zasady awansu zawodowego (etyka awansu zawodowego). Obecnie takie zasady muszą być wprowadzone w formie dokumentu.

Pełna treść dostępna dla zarejestrowanych użytkowników portalu.

W dalszej części poradnika znajdą Państwo m.in.:

szczegółowe omówienie zadań, jakie należy podjąć w celu zrealizowania założeń standardu,
Kodeks etyki czy zasady etyki w szkole,
praktyczne wskazówki wykorzystania przykładowych dokumentów.