Jakie są najczęstsze błędy w zapisach statutów szkół niepublicznych?

Statut nadaje szkole osoba prowadząca: fizyczna lub prawna, która powinna zdawać sobie sprawę ze skutków jakie będą wynikały z postanowień statutowych – nie tylko dla uczniów i rodziców, ale również dla niej samej.

Duża autonomia w określaniu struktury, celów, zadań i sposobu działania szkoły niepublicznej może skutkować nietypowymi zadaniami dla jej dyrektora. Podczas badania przestrzegania statutu przez wizytatora niejednokrotnie okazało się, że dyrektor o nich zapomniał. Dokonując zmian w statucie trzeba pamiętać, aby „nie zgubić” któregoś z jego elementów wymaganych prawem. Szkoły niepubliczne nie obowiązuje rozporządzenie o ramowych statutach w szkołach publicznych, ale może być ono pomocne w kształtowaniu statutu.

Nadzór nad przestrzeganiem statutu szkoły sprawuje dyrektor szkoły i kurator oświaty
Konstruując statut, warto kierować się zasadami konstrukcji aktów prawnych określonych w rozporządzeniu Prezesa Rady Ministrów z 20 czerwca 2002 r. w sprawie zasad techniki prawodawczej. Rozporządzenie to określa między innymi podstawową jednostkę redakcyjną dla statutu, czyli paragraf.

Może on być podzielony na ustępy (oznaczone cyfrą arabską z kropką bez nawiasu, np. 1. 2. itd.), te z kolei na punkty (oznaczone cyfrą arabską z nawiasem po prawej stronie, np. 1) 2) itd.), punkty na litery (małe litery alfabetu łacińskiego z wyłączeniem liter „polskich”, z nawiasem po prawej stronie, np. a) b) itd.), a litery na tiret [–]. Należy pamiętać o zachowaniu ciągłości numeracji w obrębie paragrafu, ustępu oraz punktu.

Najczęstsze błędy w zapisach statutów szkół niepublicznych to:

- postanowienia oparte na nieaktualnym prawie oświatowym (np. często w zakresie dotyczącym klasyfikowania i promowania uczniów);
- rodzaje praw i obowiązków uczniów (analogicznie kar i nagród) mają odesłania do różnych dokumentów np. regulaminów, załączników (ich katalog powinien stanowić listę zamkniętą;      - wykaz może być rozszerzony lub zawężony w drodze nowelizacji statutu);
- mylenie praw dziecka wynikających z katalogu praw człowieka z uprawnieniami ucznia wynikającymi z prawa oświatowego lub z zadaniami szkoły (np.” prawo do znajomości zasad oceniania”, „prawo do otrzymania pomocy w przypadku trudności w nauce”. W katalogu praw ucznia powinny znaleźć się przede wszystkim podstawowe prawa człowieka, ważne w sytuacji, w jakiej znajduje się uczeń w szkole, czyli m.in.: prawo do informacji, prawo do nauki, prawo do wypowiedzi, swobody wyrażania myśli i przekonań, prawo do ochrony przed poniżającym traktowaniem i karaniem, oraz prawa proceduralne);
- katalog obowiązków ucznia sformułowany w sposób niejasny, trudny do egzekwowania (np. „uczeń ma obowiązek przestrzegać zapisów statutu” – których? Czy także tych, które wyznaczają zadania poszczególnym organom? Puste, niejasne, nieużyteczne zapisy uczą, że można lekceważyć prawo);
- brak lub niejasne procedury odwoławcze od nałożonych kar (zawarte w procedurach prawa są wówczas jedynie deklaratywne, a to nie jest zgodne z zadaniem edukacyjnym i wychowawczym szkoły. Prawa zapisane, a nieegzekwowalne uczą braku szacunku dla prawa w ogóle);
- niewłaściwa redakcja merytoryczna i techniczna (niektóre zapisy są tak niezręcznie sformułowane, że wypaczają intencję autorów np. „szkoła może stosować nagrody i kary za uchybienia regulaminowe”,” uczeń ma obowiązek przestrzegać praw i obowiązków”, „uczeń ma prawo do swobody wyrażania myśli i przekonań, ale nie ma uwłaczać swojej godności”).