Uczeń ze specjalnymi potrzebami a zmiany w prawie oświatowym – konferencja w ORE z udziałem szefowej MEN

Minister Edukacji Narodowej Anna Zalewska wzięła udział w konferencji „Uczeń ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi w kontekście zmian w prawie oświatowym”.

Spotkanie, w którym uczestniczyli przedstawiciele ministerstwa edukacji, oświaty, uczelni, dyrektorzy przedszkoli i szkół z całej Polski odbyło się w środę, 18 października br. w Ośrodku Rozwoju Edukacji w Warszawie.

Tematem wydarzenia była prezentacja nowych rozwiązań dotyczących kształcenia dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Uczestnicy konferencji dowiedzieli się w jaki sposób wprowadzać zmiany dotyczące kształcenia uczniów z niepełnosprawnościami w szkołach.

W trakcie konferencji, Minister Anna Zalewska powiedziała, że współczesna szkoła nieustanie się zmienia.

– Polska szkoła musi być przygotowana na ciągłe zmiany. Zmieniają się uczniowie i mają oni nowe potrzeby. Musimy przygotować skuteczne narzędzia do pracy z uczniami o specjalnych potrzebach edukacyjnych – wskazała szefowa MEN.

– W szkole z roku na rok mamy co raz więcej dzieci z orzeczeniami. Musimy być dobrze przygotowani na pomoc takim uczniom – dodała.

Ponadto Minister Anna Zalewska poinformowała, że z myślą o dzieciach z niepełnosprawnościami przygotowano dostosowane do ich potrzeb podstawy programowe, podręczniki i materiały edukacyjne. Ponadto od 1 września można dodatkowo kształcić uczniów w 5 nowych zawodach pomocniczych. Dodatkowo powstał Zespół do spraw opracowania modelu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi.

– Od 2018 roku wydawcy podręczników będą zobowiązani do przygotowywania wersji dostosowanych do potrzeb uczniów z niepełnosprawnością. Przygotowywany jest także podręcznik do polskiego języka migowego. O to właśnie apelowały do nas środowiska związane z osobami niesłyszącymi – powiedziała Minister Anna Zalewska.

Ministerstwo Edukacji Narodowej wprowadziło zmiany prawne i organizacyjne w kształceniu dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Nowe przepisy obowiązują już od 1 września 2017 r.

Dzięki zmianom uczniowie z niepełnosprawnością będą mieli odpowiednie warunki kształcenia dostosowane do ich indywidualnych potrzeb. Ministerstwo edukacji, po konsultacjach z rodzicami, nauczycielami, dyrektorami szkół, a także organizacjami pozarządowymi, przygotowało elastyczne rozwiązania dotyczące indywidualizacji procesu kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Dzięki nim każdy uczeń będzie miał zapewnione wszechstronne wsparcie w szkole. 

Co zmieniamy?

IPET, czyli indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny

Edukacja uczniów z niepełnosprawnością od 1 września 2017 r. ma być organizowana wyłącznie na podstawie orzeczenia o potrzebie kształcenia specjalnego zgodnie ze wskazaniami zawartymi w indywidualnym programie edukacyjno-terapeutycznym (IPET).

Ministerstwo doprecyzowało przepisy rozporządzenia w sprawie warunków organizowania kształcenia, wychowania i opieki dla dzieci i młodzieży niepełnosprawnych, niedostosowanych społecznie i zagrożonych niedostosowaniem społecznym, zobowiązując zespół nauczycieli i specjalistów opracowujący IPET, do zamieszczenia w nim informacji dotyczących:

˗ rodzaju i sposobu dostosowania warunków organizacji kształcenia specjalnego z wykorzystaniem technologii wspomagających to kształcenie,

˗ wspomagających i alternatywnych metod komunikacji (AAC) wskazanych jako zajęcia rewalidacyjne realizowane z uczniami niepełnosprawnymi z zaburzeniami mowy lub jej brakiem,

˗ możliwości organizacji wybranych zajęć edukacyjnych indywidualnie z uczniem lub w grupie liczącej do 5 uczniów.

Ponadto, zespół będzie miał obowiązek dokonywania wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia co najmniej dwa razy w roku szkolnym.

Kształcenie musi być organizowane we współpracy z rodzicami ucznia. Dlatego dyrektor szkoły jest zobowiązany do:

˗ pisemnego zawiadomienia rodziców o terminie spotkania zespołu nauczycieli specjalistów opracowujących indywidualny program edukacyjno-terapeutyczny, aby umożliwić rodzicom uczestniczenie w tym spotkaniu,

˗ wydania (na wniosek) kopii wielospecjalistycznej oceny poziomu funkcjonowania ucznia oraz indywidualnego programu edukacyjno-terapeutycznego.

Zindywidualizowana ścieżka kształcenia

Uczniowie, którym stan zdrowia umożliwia uczęszczanie do szkoły, ale powoduje trudności w funkcjonowaniu w danej placówce, będą mogli być objęci zindywidualizowaną ścieżką kształcenia w ramach pomocy psychologiczno-pedagogicznej, na podstawie opinii publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej i mieć organizowane zajęcia, co ważne – również indywidualnie.

Rozwiązania dotyczące zindywidualizowanej ścieżki kształcenia przedstawione zostały w przepisach rozporządzenia MEN w sprawie zasad organizacji i udzielania pomocy psychologiczno-pedagogicznej w publicznych przedszkolach, szkołach i placówkach.

W trosce o trafne rozpoznanie potrzeb dziecka – w nowym rozporządzeniu w sprawie wydawania orzeczeń i opinii przez zespoły orzekające działające w publicznych poradniach psychologiczno-pedagogicznych wprowadzamy obowiązek uwzględnienia w diagnozie tychże potrzeb – wpływu środowiska nauczania i wychowania uczniów.

Finansowanie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami

MEN zapewniło finansowanie kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami w szkole. Samorządy mają obowiązek w danym roku budżetowym na realizację zadań wymagających stosowania specjalnej organizacji nauki i metod pracy dla dzieci i młodzieży ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi przeznaczać środki w wysokości nie mniejszej niż wynikająca z podziału części na ten cel oświatowej subwencji ogólnej dla jednostek samorządu terytorialnego w danym roku kalendarzowym.

W projekcie ustawy o finansowaniu zadań oświatowych podtrzymane zostały dotychczasowe gwarancje środków przewidzianych na kształcenie specjalne. Proponujemy jednocześnie bardziej szczegółowe zasady takiego rozwiązania.

W stosunku do obecnego rozwiązania główna zmiana dotyczy gwarancji środków w szkołach i przedszkolach ogólnodostępnych. W szkołach ogólnodostępnych wyodrębniać się będzie jedynie wydatki ponoszone na realizację zaleceń wynikających z orzeczeń tj. np. na wynagrodzenie nauczyciela wspomagającego. Przyjęte rozwiązanie będzie korzystne dla dzieci niepełnosprawnych i znacząco uprości rozliczanie się z tego obowiązku samorządom.

Dodatkowo będzie możliwość prostego wyodrębnienia środków, łatwo wyliczanym wskaźnikiem, ponoszonych w oddziałach integracyjnych i specjalnych w szkołach ogólnodostępnych.

Drugą główną zmianą jest wprowadzenie analogicznego rozwiązania dla szkół „niesamorządowych”. W ich przypadku środki z dotacji naliczone na uczniów niepełnosprawnych będą mogły być przeznaczane wyłącznie na realizację zadań związanych z kształceniem specjalnym. Wprowadzono również mechanizm ułatwiający rozliczenie się z tego obowiązku.

Podstawy programowe

MEN zadbało o dostosowanie podstawy programowej, a także przygotowanie dostosowanych podręczników i materiałów edukacyjnych.

Od 1 września 2017 r. w szkołach podstawowych dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym i znacznym oraz w szkołach przysposabiających do pracy realizowane są nowe podstawy programowe oraz ramowe plany nauczania.

Ośrodek Rozwoju Edukacji zorganizował 11 konferencji poświęconych wdrażaniu nowych podstaw programowych dla nauczycieli, a także pracowników kuratoriów oświaty. Nauczyciele szkół podstawowych mogą skorzystać z Podstawy programowej kształcenia ogólnego wraz z komentarzem. Materiał dotyczy dostosowania podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkołach podstawowych do możliwości psychofizycznych uczniów z poszczególnymi rodzajami niepełnosprawności. Publikacja została przygotowana przez doświadczonych ekspertów opracowujących nowe podstawy programowe, którzy na co dzień pracują z uczniami ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Materiały dostępne są na stronie internetowej Ośrodka Rozwoju Edukacji (www.ore.edu.pl).

Do listopada będą gotowe również materiały dotyczące dostosowania podstawy programowej kształcenia ogólnego w szkołach ponadpodstawowych.

Nowe zawody pomocnicze

Od 1 września 2017 r. w klasyfikacji zawodów szkolnictwa zawodowego utworzono 5 tzw. zawodów pomocniczych skierowanych do uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu lekkim, aby włączyć ich społecznie, dając możliwość aktywności na rynku pracy. Są to: pracownik pomocniczy ślusarza, pracownik pomocniczy stolarza, pracownik pomocniczy mechanika, pracownik pomocniczy krawca, a także asystent fryzjera.

Podręczniki dla uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi

MEN zapewniło podręczniki do nowej podstawy programowej do klasy I, IV i VII szkoły podstawowej.

Dla uczniów niewidomych i słabowidzących – na zlecenie Ministra Edukacji Narodowej zostały dostosowane podręczniki do klasy: I – kształcenie zintegrowane i matematyka, IV – język polski, matematyka, przyroda i historia, VII – język polski, matematyka, biologia, chemia, fizyka, historia oraz WOS.

Dla uczniów uczęszczających do klasy I, mających trudności w uczeniu się i/lub komunikowaniu się, niesłyszących, słabosłyszących, z niepełnosprawnością intelektualną, autyzmem i afazją dostosowano podręczniki, materiały edukacyjne w postaci zeszytów piktogramów – wykorzystujące symbole PCS, materiały edukacyjne w formie multimedialnej zawierającej tłumaczenia na polski język migowy (PJM).

Przygotowane zostały również książki pomocnicze zawierające zasady i dobre praktyki dotyczące korzystania z zaadaptowanych materiałów edukacyjnych, materiały ćwiczeniowe, służące utrwalaniu wiedzy o języku polskim oraz wspomaganiu procesu nabywania przez uczniów umiejętności komunikacyjnych, materiały ćwiczeniowe w postaci zeszytów kart pracy służących utrwalaniu przez uczniów wiadomości i umiejętności określonych w podstawie programowej.

Dodatkowo w Systemie Informacji Oświatowej, w strefie dla zalogowanych, udostępniono dyrektorom szkół materiały edukacyjne dla uczniów niepełnosprawnych. Zostały one opracowane przez Pracownię Lingwistyki Migowej Uniwersytetu Warszawskiego. Przygotowano je na podstawie aktualnie dopuszczonych do użytku szkolnego podręczników do klasy IV i VII szkoły podstawowej. Materiały mogą być przeglądane zarówno on-line, jak i pobierane z możliwością wydruku. Zawierają one odpowiednie dostosowania tekstowe i graficzne (zaadaptowane ilustracje, wykresy, schematy itp.), a także symbole PCS, czyli znaki graficzne obrazujące pojęcia (wspierające osoby z trudnościami w komunikowaniu się w rozumieniu treści i uczestnictwie w procesie dydaktycznym) oraz nagrania video w polskim języku migowym (PJM).

Dla uczniów z niepełnosprawnością intelektualną w stopniu umiarkowanym lub znacznym opracowujemy materiały ćwiczeniowe w postaci kart pracy.

Przygotowywany jest także podręcznik do polskiego języka migowego, będący odpowiedzią na potrzeby środowisk związanych z osobami niesłyszącymi.

Od roku 2018 wydawcy podręczników będą zobowiązani do przygotowywania wersji dostosowanych do potrzeb uczniów z niepełnosprawnością. Przedstawiciele wydawnictw otrzymali już wskazówki przygotowane przez Uniwersytet Warszawski i Katolicki Uniwersytet Lubelski. Dzięki przygotowanemu materiałowi jakość wszystkich podręczników ulegnie zdecydowanej poprawie.

Nowy model diagnozy ucznia

MEN pracuje nad nowym modelem diagnozowania ucznia opartym o wykorzystanie Międzynarodowej Klasyfikacji Funkcjonowania Niepełnosprawności i Zdrowia (ICF). Ma on celu szybkie wychwycenie potrzeb dziecka i określenie kierunku niezbędnego wsparcia. Obecna diagnoza prowadzi do stygmatyzacji dziecka. Diagnozujący skupiają się bowiem na nazywaniu niepełnosprawności, a nie na wskazaniu konkretnego wsparcia. Ministerstwo edukacji współpracuje z Agencją ds. Specjalnych Potrzeb i Edukacji Włączającej, a przy prowadzonych pracach systemowych wykorzystuje jej rekomendacje, uwzględnia dobre praktyki i doświadczenia.

W październiku 2016 r. we współpracy z Agencją MEN zorganizowało konferencję poświęconą edukacji włączającej oraz seminarium o zastosowaniu ICF w edukacji (tzw. International Classification of Functioning, Disability and Health, czyli międzynarodowej klasyfikacji funkcjonowania, niepełnosprawności i zdrowia). Równolegle Ministerstwo Rodziny Pracy i Polityki Społecznej oraz Ministerstwo Zdrowia prowadzą prace nad tymi rozwiązaniami. Pozwolą one na spełnienie postulatów rodziców, którzy muszą sięgać do tej pory po orzecznictwo do różnych resortów (m.in. orzeczenie o potrzebie kształcenia specjalnego z poradni i orzeczenie o niepełnosprawności z komisji orzeczniczej przy Powiatowym Centrum Pomocy Rodzinie).

Poradnie psychologiczno-pedagogiczne

Ministerstwo Edukacji Narodowej pracuje również nad określeniem standardów pracy poradni psychologiczno-pedagogicznych i przygotowaniem wykwalifikowanych kadr.

Przygotowany został projekt pn. Opracowanie instrumentów do prowadzenia diagnozy psychologiczno-pedagogicznej. Projekt realizowany jest przez Ośrodek Rozwoju Edukacji. Dotychczas w ramach projektu wypracowano standardy pracy poradni psychologiczno-pedagogicznej oraz modelowy zestaw narzędzi do diagnozy obszaru emocjonalno- społecznego. W narzędzia te wyposażono wszystkie poradnie.

W ramach programu odbyła się ogólnopolska debata dla pracowników oświaty, w której wzięło udział ponad 850 osób. Zorganizowano również szkolenia dla koordynatorów z poradni w zakresie stosowania standardów i opracowanych narzędzi.

Przeprowadzony zostanie również pilotaż nowego modelu diagnozy. Wypracowane będą również nowe zestawy narzędzi diagnostycznych dostosowane do specyficznych potrzeb dzieci. W latach 2018-2020 zrealizowany zostanie drugi etap projektu, mający na celu przygotowanie kadr do stosowania wypracowanych narzędzi.

Uspójnienie orzecznictwa to problem zauważony również przez Radę Ministrów. Decyzją Premier Beaty Szydło powołany został Międzyresortowy Zespół ds. Opracowania Orzekania o Niepełnosprawności i Niezdolności do Pracy. W pracach Zespołu bierze udział przedstawiciel MEN.

Dodatkowo Minister Edukacji Narodowej 13 października br. powołał zespół ds. opracowania założeń do dalszej pracy i wdrażania diagnozy funkcjonalnej do systemu, który również wypracuje model kształcenia uczniów ze specjalnymi potrzebami edukacyjnymi. Prace te zakończą się w 2019 roku, a rozwiązania systemowe zapisane będą w nowej ustawie o wsparciu dziecka i ucznia.

Wprowadzone rozwiązania są korzystne dla uczniów. Dzięki nim uczniowie będą mieli większe szansę na powodzenie w edukacji. MEN prowadzi prace nad kolejnymi rozwiązaniami, które uwzględniają zgłaszane przede wszystkim przez rodziców propozycje. MEN będzie się przyglądał, jak wprowadzone już zmiany są w szkołach wdrażane, będzie to analizował. Jeśli będzie taka potrzeba przepisy będą zmieniane. Zrobimy wszystko, by każdy uczeń miał w szkole zapewnione warunki do nauki zgodne z jego potrzebami.

Departament Informacji i Promocji
Ministerstwo Edukacji Narodowej

Data: 2017/10/18