Realizacja obowiązku szkolnego poza szkołą tzw. edukacja domowa

Każdy rodzic ma prawo decydowania o formie edukacji swojego dziecka. Ministerstwo Edukacji Narodowej tworzy takie rozwiązania prawne, aby w tym zakresie wspierać rodziców, a uczniom umożliwić jak najlepsze warunki kształcenia.

Proponowane zmiany w nauczaniu domowym

Nauczanie domowe jest wpisane w ustawę o systemie oświaty i w konsekwencji w projekt ustawy Prawo oświatowe. Jednak w zakresie nauczania domowego pojawia się wiele nieprawidłowości. Z informacji od kuratorów oświaty wynika, że są przypadki, że dyrektorzy szkół nie przestrzegają przepisów prawa wydając pozwolenie na realizację obowiązku szkolnego na podstawie opinii niepublicznej poradni pedagogicznej, która nie funkcjonuje w systemie oświaty. Ponadto dostawaliśmy sygnały od lokalnych samorządów, o problemach związanych z finansowaniem edukacji domowej, ponieważ wielu uczniów korzystających z tej formy kształcenia nie zamieszkuje w obrębie danej gminy, a nawet województwa.

Od 2016 roku zmieniły się zasady finansowania uczniów objętych edukacją domową. Kwota subwencji na ucznia w edukacji domowej w 2016 r. wynosi w przybliżeniu 0,6 kwoty subwencji naliczanej na pozostałych uczniów. Jest to zasadne, ponieważ koszt kształcenia ucznia spełniającego obowiązek szkolny poza szkołą jest znacznie niższy. Szkoły ponoszą tylko niewielkie koszty związane z ich klasyfikacją oraz koszty związane z zapewnieniem ewentualnych dodatkowych zajęć.

Co zmieniamy?

W projekcie ustawy Prawo oświatowe zaproponowaliśmy systemową zmianę polegającą na tym, że wniosek rodziców dotyczący pozwolenia na realizację obowiązku wychowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą składa się odpowiednio do dyrektora publicznego lub niepublicznego przedszkola, szkoły podstawowej i szkoły ponadpodstawowej usytuowanej na terenie województwa, w którym zamieszkuje dziecko. Do wniosku należy dołączyć wymaganą dokumentację, w tym opinię publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej.

Dodatkowo, w związku ze zgłaszanymi potrzebami ze strony rodziców kształcących dzieci w edukacji domowej, zostanie rozszerzony zakres wsparcia dla dzieci w edukacji domowej poprzez wskazanie prawa dzieci do korzystania z pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły oraz prawa do konsultacji umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikujących.

W związku ze zmianami w zakresie organizacji kształcenia w edukacji domowej planujemy dostosowanie poziomu finansowania w algorytmie podziału subwencji.

Jednocześnie, uczniowie, którzy rozpoczęli realizację obowiązku wychowania przedszkolnego, obowiązku szkolnego lub obowiązku nauki poza szkołą będą kontynuować ją na podstawie dotychczasowych przepisów. Nowe przepisy (tj. szkoła na terenie województwa, które dziecko zamieszkuje, opinia publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej) dotyczą decyzji dyrektorów szkół i przedszkoli udzielanych na podstawie wniosków składanych od 01.09.2017.

Dlaczego zmieniamy?

Doprecyzowanie przepisów w zakresie tzw. edukacji domowej ma na celu umożliwienie uczniom realizującym obowiązek szkolny/obowiązek nauki poza szkołą możliwość bezpośredniego korzystania ze wsparcia szkoły, do której dziecko zostało przyjęte. Dzieci kształcące się w edukacji domowej mogą korzystać z pomocy dydaktycznych służących realizacji podstawy programowej znajdujących się w zasobach szkoły oraz mają prawo do konsultacji umożliwiających przygotowanie do rocznych egzaminów klasyfikujących. Zabezpieczając prawo dziecka do uczęszczania do najbliższej szkoły, ułatwiamy mu tym samym korzystanie z zasobów i wsparcia szkoły.

Szkoła, do której składa się wniosek dotyczący pozwolenia na edukację domową musi się znajdować na terenie województwa, które jest miejscem zamieszkania ucznia. Takie rozwiązanie wiąże się bezpośrednio z potrzebami zgłaszanymi przez rodziców w zakresie możliwości korzystania z pomocy szkoły, która wydała pozwolenie na realizację obowiązku szkolnego/nauki poza szkołą. Złożenie wniosku do szkoły w znacznej odległości od miejsca zamieszkania (poza obszarem województwa) utrudnia korzystanie z pomocy szkoły (pomoce dydaktyczne, konsultacje przed egzaminami klasyfikacyjnymi, kontakt z nauczycielami), nie mówiąc o korzystaniu z uczestnictwa w organizowanych na terenie szkoły zajęciach dodatkowych, do których uczeń z edukacji domowej ma prawo.

Każdy uczeń zarówno uczęszczający do szkoły publicznej, jak i niepublicznej może skorzystać ze wsparcia udzielanego w publicznej poradni psychologiczno-pedagogicznej, w rejonie której działa ta szkoła.

Według danych z SIO na 30 września 2016 r. w systemie oświaty funkcjonuje 586 publicznych poradni. Mają one określony teren działania, udzielają pomocy dzieciom i młodzieży, rodzicom i nauczycielom z przedszkoli, szkół lub placówek mających siedzibę na terenie działania poradni. W przypadku dzieci i młodzieży oraz rodziców dzieci nieuczęszczających do przedszkola, szkoły lub placówki pomocy udziela poradnia właściwa ze względu na miejsce zamieszkania dziecka.

Rodzice dzieci mogą również, zgodnie ze swoją decyzją, tak jak dotychczas korzystać z usług niepublicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych. Według danych z SIO na 30 września 2016 r. w systemie oświaty funkcjonuje 489 niepublicznych poradni. Należy jednak mieć na uwadze, że niepubliczne poradnie psychologiczno-pedagogicznie nie funkcjonują w taki sam sposób jak poradnie publiczne, tj. nie są zobowiązane do wydawania opinii na zasadach określonych w przepisach wykonawczych do ustawy o systemie oświaty, tak jak poradnie publiczne. O terminach, odpłatności i zawartości merytorycznej wydawanych opinii decyduje dyrektor niepublicznej poradni. Oznacza to, że informacje zawarte w opiniach wydawanych przez niepubliczne poradnie nie zawsze zawierają informacje wskazane w przepisach rozporządzenia Ministra Edukacji Narodowej z dnia 1 lutego 2013 r. w sprawie szczegółowych zasad działania publicznych poradni psychologiczno-pedagogicznych, w tym publicznych poradni specjalistycznych (Dz. U. poz. 199).

Przepisy te określają, że opinia zawiera m.in. określenie indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych oraz możliwości psychofizycznych dziecka albo pełnoletniego ucznia oraz opis mechanizmów wyjaśniających funkcjonowanie dziecka albo pełnoletniego ucznia, w odniesieniu do problemu zgłaszanego we wniosku o wydanie opinii, stanowisko w sprawie której dotyczy opinia, oraz szczegółowe jego uzasadnienie, wskazania dla nauczycieli dotyczące pracy z dzieckiem albo pełnoletnim uczniem oraz wskazania dla rodziców dotyczące pracy z dzieckiem albo wskazania dla pełnoletniego ucznia, które powinien stosować w celu rozwiązania zgłaszanego problemu. Informacje zawarte w opiniach wydawanych przez publiczne poradnie pozwalają na podjęcie odpowiednich działań wobec ucznia tak by zapewnić mu dostosowaną do jego indywidualnych potrzeb rozwojowych i edukacyjnych organizację kształcenia oraz, jeśli zachodzi taka potrzeba, pomoc psychologiczno-pedagogiczną. Ww. przepisy określają również termin na wydanie opinii przez publiczną poradnię, która obowiązana jest do wydania opinii w terminie nie dłuższym niż 30 dni, a w szczególnie uzasadnionych przypadkach w terminie nie dłuższym niż 60 dni, od dnia złożenia wniosku. Opinie wydawane przez publiczne poradnie są bezpłatne.

Warto mieć na uwadze, że liczba dzieci objętych tzw. edukacją domową w bieżącym roku szkolnym wynosi około 11 tys. Zdecydowana większość z nich – ponad 9 tys. jest zarejestrowana w szkołach niepublicznych. Na mocy ustawy o systemie oświaty, obowiązkiem szkoły wobec dzieci nauczanych domowo jest ich coroczna klasyfikacja oraz umożliwienie uczestnictwa w szeroko pojętych zajęciach dodatkowych, jeśli rodzice wyrażają taką wolę. Na mocy ustawy o systemie oświaty, obowiązkiem szkoły wobec dzieci nauczanych domowo jest ich coroczna klasyfikacja oraz umożliwienie uczestnictwa w szeroko pojętych zajęciach dodatkowych, jeśli rodzice wyrażają taką wolę.

Departament Informacji i Promocji
Ministerstwo Edukacji Narodowej