Powołanie Rady opiniodawczo-doradczej do spraw edukacji o Holokauście przy MEN

Dostrzegając potrzebę bliższej współpracy Ministerstwa Edukacji Narodowej w obszarze edukacji o Holokauście z przedstawicielami środowisk akademickich, muzealnych, organizacji pozarządowych minister edukacji już w 2017 r. podjęła decyzję o powołaniu członków Rady opiniodawczo-doradczej do spraw edukacji o Holokauście, jako organu pomocniczego ministra. Dziś, 31 stycznia br. odbyło się pierwsze jej spotkanie.

Do zadań Rady należeć będzie przedstawianie nowych propozycji działań w dziedzinie edukacji o Holokauście, konsultowanie projektów opracowań i materiałów z tej dziedziny oraz współpraca merytoryczna w zakresie przedsięwzięć promujących polskie rozwiązania w dziedzinie edukacji o Holokauście w kulturze masowej w kraju i za granicą.

Pracami Rady będzie kierował Pełnomocnik Ministra Edukacji Narodowej do spraw kontaktów polsko-żydowskich, Maciej Kopeć Podsekretarz Stanu w MEN. W skład Rady weszły osoby wyróżniające się szczególną wiedzą, aktywnością i doświadczeniem w działalności na rzecz edukacji o Holokauście.

Członkowie Rady opiniodawczo-doradczej do spraw edukacji o Holokauście przy MEN:

– dr Mateusz Szpytma, zastępca prezesa Instytutu Pamięci Narodowej;
– prof. Włodzimierz Suleja, dyrektor Biura Badań Historycznych Instytut Pamięci Narodowej;
– dr Maciej Korkuć, Instytut Pamięci Narodowej Oddział Kraków;
– prof. Grzegorz Berendt, zastępca dyrektora ds. naukowych w Muzeum II Wojny Światowej;
– dr Anna Stróż, dyrektor Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej;
– prof. Dariusz Stola, dyrektor Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN;
– Andrzej Kacorzyk, wicedyrektor Państwowego Muzeum Auschwitz-Birkenau, kierujący pracami Międzynarodowego Centrum Edukacji o Auschwitz i Holokauście
– bp Rafał Markowski, przedstawiciel Episkopatu Polski, Przewodniczący Komitetu do spraw Dialogu z Judaizmem;
– Naczelny Rabin Polski Michael Schudrich;
– dr Piotr Trojański, kierownik Pracowni Historii i Kultury Mniejszości Etnicznych i Narodowych Instytutu Historii Uniwersytetu Pedagogicznego im. KEN w Krakowie;
– Anna Stupnicka-Bando, prezes Polskiego Towarzystwa Sprawiedliwych Wśród Narodów Świata;
– prof. Krzysztof Strzałka, zastępca dyrektora Departamentu Dyplomacji Publicznej i Kulturalnej MSZ;
– Marek Zając, sekretarz Międzynarodowej Rady Oświęcimskiej
– dr Paweł Poszytek, dyrektor Fundacji Rozwoju Systemu Edukacji
– Piotr Gajewski, dyrektor Departamentu Informacji i Promocji MEN
– Sebastian Kęciek, sekretarz Rady – zastępca kierującego komórką organizacyjną MEN właściwą do spraw współpracy międzynarodowej, właściwy do spraw kontaktów polsko-żydowskich;
– senator prof. Jan Żaryn,
– dr Marta Dudzik-Rudkowska, tłumaczka, badaczka kultury hebrajskiej

Powołanie nowego gremium wpisuje się w działania Ministerstwa Edukacji Narodowej na rzecz edukacji o Holokauście na każdym poziomie kształcenia oraz rozwoju dobrych praktyk w tym obszarze, a także w zobowiązania Polski przyjęte na forach międzynarodowych.

Warto podkreślić, że Polska jest jednym z nielicznych państw na świecie, w których nauczanie o Holokauście ma charakter obowiązkowy – na wszystkich poziomach kształcenia. Cele kształcenia i treści nauczania dotyczące Holokaustu są uwzględnione w dotychczasowej podstawie programowej (szkoła podstawowa, gimnazjum, szkoły ponadgimnazjalne), w nowej podstawie programowej kształcenia ogólnego dla szkoły podstawowej oraz w podstawie programowej dla szkół ponadpodstawowych.

Wśród przykładowych zapisów w podstawie programowej można wymienić, m.in.:

• Uczeń szkoły podstawowej charakteryzuje politykę Niemiec na terenach okupowanej Europy; przedstawia zagładę Żydów oraz Romów i eksterminację innych narodów; zna przykłady bohaterstwa Polaków ratujących Żydów z Holokaustu;

• Uczeń szkoły ponadpodstawowej przedstawia ideologiczne podstawy eksterminacji Żydów oraz innych grup etnicznych i społecznych, prowadzonej przez Niemcy hitlerowskie; charakteryzuje etapy eksterminacji Żydów (dyskryminacja, stygmatyzacja, izolacja, zagłada); rozpoznaje główne miejsca eksterminacji Żydów polskich i europejskich oraz innych grup etnicznych i społecznych na terenie Polski i Europy Środkowo-Wschodniej (w tym: Auschwitz-Birkenau, Treblinka, Sobibór, Babi Jar). Opisuje postawy ludności żydowskiej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem powstania w getcie warszawskim; charakteryzuje postawy społeczeństwa polskiego i społeczności międzynarodowej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem „sprawiedliwych”, na przykładzie Ireny Sendlerowej, Antoniny i Jana Żabińskich oraz rodziny Ulmów.

Jednym z kluczowych celów obecnej reformy oświaty jest przywrócenie obowiązkowej dla wszystkich uczniów edukacji historycznej realizowanej w formie pełnego kursu historii w szkole podstawowej i w szkołach ponadpodstawowych – z położeniem szczególnego nacisku na historię XIX i XX stulecia. Pomogą w tym dłuższe etapy kształcenia (8-letnia szkoła podstawowa, 4-letnie liceum i 5-letnie technikum). W szkole podstawowej, w miejsce dotychczasowego przedmiotu historia i społeczeństwo, pojawiają się dwa odrębne zajęcia z historii i z wiedzy o społeczeństwie. Z kolei w liceach ogólnokształcących i technikach liczba godzin nauczania historii zwiększona zostanie z 2 godzin do 8.

Dodatkowo Ministerstwo Edukacji Narodowej prowadzi działania na rzecz doskonalenia kompetencji nauczycieli w zakresie wiedzy o relacjach polsko-żydowskich, w tym o Holokauście oraz wspierania realizacji spotkań młodzieży z Polski i Izraela.

Wśród wybranych działań MEN w polskim środowisku oświatowym na rzecz edukacji o Holokauście, a także na rzecz rozwoju relacji polsko-żydowskich w obszarze oświaty znajdują się takie aktywności, jak m.in.:

• coroczne dofinansowanie podróży do Izraela nauczycieli szkół ponadpodstawowych biorących udział w seminarium „Judaizm – Dzieje i kultura Żydów polskich – Holokaust” realizowanego w Instytucie Yad Vashem we współpracy z Muzeum Auschwitz-Birkenau.

• program „Zachować Pamięć. Historia i Kultura Dwóch Narodów” – realizowany przez Ośrodek Rozwoju Edukacji (ORE – jednostka podległa Ministerstwu) i Instytut Yad Vashem od roku 2003. Przeszkoleni nauczyciele prowadzą spotkania młodzieży polskiej i izraelskiej w Polsce (corocznie ok. 150 jednodniowych spotkań). Do 2017 roku programie wzięło udział łącznie ponad 20 tys. uczniów i 450 nauczycieli z ponad 450 szkół.

• coroczne organizowanie udziału i finansowanie przejazdu grup młodzieży polskiej z całego kraju do Oświęcimia, w celu udziału w projekcie edukacyjnym Fundacji International March of the Living pn. Marsz Żywych. W Marszu Żywych corocznie uczestniczy ok. 1-1,2 tys. uczniów polskich szkół ponadpodstawowych, tj. ponad 10% uczestników z całego świata. W roku 2017 w Marszu Żywych uczestniczyli m.in. Ministrowie Edukacji Polski i Izraela.

• rekomendowanie wizyt młodzieży w miejscach pamięci szczególnie ważnych dla wspólnej historii Polaków i Żydów, w szczególności Muzeum Historii Żydów Polskich Polin oraz Muzeum Polaków Ratujących Żydów podczas II wojny światowej im. Rodziny Ulmów w Markowej.

• udział przedstawiciela MEN w pracach Międzynarodowego Sojuszu na Rzecz Pamięci o Holokauście.

• coroczne realizowanie zadania publicznego polegającego na wsparciu międzynarodowych wymian młodzieży.

MEN przekazuje organizatorom wyłonionym przez komisje konkursowe dotacje na realizację wymian młodzieżowych m. in. z Izraelem. Corocznie przeznaczane są na ten cel środki w wysokości 250 tys. zł.

Dodatkowo kierownictwo MEN współpracuje ze stroną izraelską i innymi zainteresowanymi partnerami na rzecz edukacji o Holokauście. Wspierane są również działania sprzyjające budowaniu relacji polsko-żydowskich w oparciu o wspólną 1000-letnią historię oraz na rzecz poznawania przez młodych ludzi z Polski i Izraela najnowszej historii drugiego kraju, w tym współczesnych aspektów życia społeczno-kulturalnego.

Warto podkreślić, że Ośrodek Rozwoju Edukacji (jednostka podległa ministerstwu edukacji) współpracuje w dziedzinie edukacji z Muzeum Historii Żydów Polskich, Memorial de La Shoah w Paryżu oraz Yad Vashem.

MEN udziela patronatów nad realizacją programów edukacyjnych oraz akcji społeczno-edukacyjnych (np. program „Przywróćmy Pamięć” Fundacji Ochrony Dziedzictwa Żydowskiego; „Żonkile” Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN; „Historia i kultura Żydów Polskich” oraz „Na wspólnej ziemi” Fundacji Shalom).

Program „Pamięć dla Przyszłości” – jest realizowany przez ORE we współpracy ze Stowarzyszeniem „Dzieci Holocaustu” w Polsce od 2003 roku. Służy wsparciu i przygotowaniu szkół do organizacji przedsięwzięć edukacyjnych związanych z obchodami Dnia Pamięci o Holokauście i przeciwdziałania zbrodniom przeciwko ludzkości. Co roku organizowany jest konkurs szkolnych projektów edukacyjnych.

W grudniu 2017 roku Minister Edukacji Narodowej Anna Zalewska, po spotkaniu z Ambasador Anną Azari, wystosowała list do Ministra Edukacji Izraela, aby poddać pod rozwagę propozycję zawarcia umowy międzynarodowej regulującej polsko-izraelską wymianę młodzieży.