108. rocznica urodzin Ireny Sendlerowej

15 lutego 1910 roku w Warszawie urodziła się Irena Stanisława Sendlerowa – działaczka społeczna i charytatywna, szefowa Referatu Dziecięcego Rady Pomocy Żydom „Żegoty”, Sprawiedliwa wśród Narodów Świata, dama Orderu Orła Białego i Orderu Uśmiechu. Dziś przypada 108. rocznica jej urodzin. Irena Sendlerowa z domu Krzyżanowska wczesne dzieciństwo spędziła w podwarszawskim Otwocku. Jej ojciec Stanisław Krzyżanowski był tam lekarzem i założycielem pierwszego sanatorium przeciwgruźliczego. Pacjentami Krzyżanowskiego było wielu ubogich Żydów. Irena spędzała czas wśród żydowskich rówieśników i nauczyła się porozumiewać w jidysz. „Wychowana byłam w duchu, że obojętna jest sprawa religii, narodu, przynależności do jakiejś rasy – ważny jest człowiek!” – pisała w swoim życiorysie. Po śmierci ojca, w lutym 1917 r., Irena z matką przeniosły się do Warszawy. W szkole średniej należała do harcerstwa. W latach 30. studiowała polonistykę na Uniwersytecie Warszawskim, robiąc dodatkowe kursy na wydziale pedagogiki. W czasie niesławnego getta ławkowego demonstracyjnie siadała po “niearyjskiej” stronie. W 1932 r. podjęła pracę w Obywatelskim Komitecie Pomocy Społecznej, gdzie prowadziła dział opieki nad matkami nieślubnych dzieci. Już jesienią 1939 r. Sendlerowa wraz z grupą współpracowników, m.in. Janem Dobraczyńskim, Ireną Schultz, Jadwigą Piotrowską i Jadwigą Deneką założyła przy Wydziale Opieki Społecznej Zarządu Miejskiego w Warszawie tajną komórkę pomocy Żydom. Pomagała żydowskim współobywatelom zanim jeszcze powstało getto warszawskie. Kiedy w 1942 r. utworzono polską organizację podziemną – Radę Pomocy Żydom “Żegotę” – Irenę Sendler ps. Jolanta mianowano szefową Referatu Dziecięcego. Jako pracownica Wydziału Opieki Społecznej miała przepustkę do getta. Sendlerowa pod pretekstem kontroli sanitarnych i dezynsekcji razem ze współpracownikami nosiła do getta jedzenie, leki i pieniądze. Będąc w getcie Irena Sendlerowa zakładała opaskę z gwiazdą Dawida. Czyniła to z dwóch powodów, po pierwsze by nie wyróżniać się z tłumu, po drugie na znak solidarności z Żydami. Sendlerowa ze swoimi współpracownikami zorganizowała akcję przemycania dzieci żydowskich z warszawskiego getta. Według Żydowskiego Instytutu Historycznego Sendlerowa wspólnie z łączniczkami, m.in. Stanisławą Bussold, Jadwigą Deneko, Wandą Drozdowską-Rogowiczową, Izabelą Kuczkowską, Zofią Patecką, Jadwigą Piotrowską oraz Wincentym Fersterem zdołali uratować kilkaset dzieci. Dokładna ich liczba do dzisiaj nie jest znana. Irena Sendlerowa i jej łączniczki przemycały dzieci na różne sposoby, np. w samochodzie, który na teren getta wwoził środki czystości, a wracał z dziećmi, które wywożono w pudle, skrzynce lub w worku. Według jej wspomnień, przytoczonych w książce Anny Mieszkowskiej pt. “Matka dzieci Holocaustu. Historia Ireny Sendlerowej”, dzieci oddzielane od rodziców, dziadków były tak przerażone, że płakały i krzyczały. Kierowca zabierał do samochodu psa, który szczekaniem miał zagłuszać płacz albo dzieci usypiano. Wyprowadzano też dzieci przez piwnice kamienic stojących po obu stronach muru, jak też przez gmach sądów na Lesznie, sąsiadujący z granicą getta. Wtajemniczeni w akcję dwaj woźni otwierali drzwi i prowadzili dzieci przez budynek do tylnego wyjścia na aryjską stronę. Kolejny szlak “przerzutu” rozpoczynał się w zajezdni tramwajowej po żydowskiej stronie. Mąż jednej łączniczek był motorniczym. O świcie, gdy ruszały tramwaje, znajdował w wagonie pod ławką karton z uśpionym dzieckiem i wywoził je w bezpieczne miejsce za murami. Te sposoby dotyczyły małych dzieci. Kilkunastoletni chłopcy i dziewczęta byli wyprowadzani z tzw. brygadami pracy. Za murami łącznicy przejmowali nad nimi dalszą opiekę. Wszystkie dzieci – jak podaje Muzeum Historii Żydów Polskich POLIN – bez względu na wiek, trafiały najpierw do jednej z dziesięciu placówek pogotowia opiekuńczego („Punkty Opiekuńcze”). Tu przechodziły w zależności od potrzeb kilkudniowy lub kilkutygodniowy okres adaptacji do nowego środowiska. W tym czasie przygotowywano dla nich nowe dokumenty tożsamości, najczęściej po zmarłych polskich dzieciach. Następnie uratowani malcy byli przekazywani do rodzin zastępczych, miejskich zakładów lub do klasztorów. Dzięki odważnej decyzji Matyldy Getter, matki przełożonej prowincji warszawskiej Zgromadzenia Sióstr Franciszkanek Rodziny Maryi, która zobowiązała się przyjąć każde dziecko przemycone z getta, wiele z nich trafiło do sierocińców prowadzonych przez siostry franciszkanki m.in. w Warszawie, Aninie, Chotomowie, Płudach czy na Białołęce. Irena Sendlerowa została aresztowana w 1943 r. przez gestapo. Przetrzymywano ją w tzw. tramwaju w Al. Szucha (obecny gmach Ministerstwa Edukacji Narodowej). Przesłuchiwano i torturowano na Pawiaku. Niemcy stale wypytywali ją o przywódców organizacji; nie zdawali sobie sprawy, że w ich rękach znalazła się główna organizatorka pomocy Żydom w getcie. Sendlerową skazano na śmierć. “Żegota” zdołała ją jednak uratować, przekupując niemieckich strażników. W ukryciu pracowała dalej nad ocaleniem żydowskich dzieci. Podczas Powstania Warszawskiego Irena – siostra Jolanta – pracowała, jako pielęgniarka PCK w punkcie sanitarnym, który wkrótce przekształcił się w duży szpital. Po wojnie również działała na rzecz dzieci, m.in. tworzyła domy sierot, powołała Ośrodek Opieki nad Matką i Dzieckiem – instytucję pomocy rodzinom bezrobotnym. W 2006 r. stowarzyszenie Dzieci Holocaustu wspólnie z fundacją “Life in a Jar” oraz przy udziale Ministerstwa Spraw Zagranicznych RP powołało do życia nagrodę im. Ireny Sendlerowej “Za naprawianie świata”. Jej pierwszym laureatem został m.in. Norman Conard. W 1965 r. została uhonorowana przez izraelski instytut Yad Vashem medalem Sprawiedliwy Wśród Narodów Świata. W 1983 r. zasadziła drzewko w Lesie Sprawiedliwych, a w 1991 otrzymała honorowe obywatelstwo Izraela. Prezydent RP odznaczył ją: Orderem Orła Białego – 10 listopada 2003; Krzyżem Komandorskim z Gwiazdą Orderu Odrodzenia Polski – 7 listopada 2001; Krzyżem Komandorskim Orderu Odrodzenia Polski – 12 czerwca 1996. Pod koniec 2006 r. podjęto starania o zgłoszenie kandydatury Ireny Sendlerowej do pokojowej nagrody Nobla w roku 2007. Na początku 2008 r. akcja ta została z inicjatywy Prezydenta RP wznowiona. 14 marca 2007 r. Senat RP przyjął uchwałę w sprawie uhonorowania działalności Ireny Sendlerowej i Rady Pomocy Żydom “Żegota” w tajnych strukturach Polskiego Państwa Podziemnego w okresie II wojny światowej. 11 kwietnia 2007 r. Irena Sendlerowa odznaczona została Orderem Uśmiechu; była najstarszą osobą, która ten order otrzymała. Sendlerowa powiedziała, że obok listu od Ojca Świętego Jana Pawła II i tytułu Sprawiedliwej Wśród Narodów Świata to Order Uśmiechu, odznaczenie od dzieci, jest największym szczęściem, jakie ją spotkało. Zmarła 12 maja 2008 r. w Warszawie. Miała 98 lat. Z postacią Ireny Sendlerowej uczniowie będą mogli zapoznać się w szkole podstawowej realizując założenia nowej podstawy programowej z przedmiotu historia charakteryzując politykę Niemiec na terenach okupowanej Europy. Zgodnie z podstawą programową, uczeń przedstawia zagładę Żydów oraz Romów i eksterminację innych narodów, a także zna przykłady bohaterstwa Polaków ratujących Żydów z Holokaustu. Postać Ireny Sendlerowej została wskazana w nowej podstawie programowej do 4-letniego liceum ogólnokształcącego i 5-letniego technikum. W realizacji podstawy z przedmiotu historia zakresu podstawowego uczeń charakteryzować będzie postawy społeczeństwa polskiego i społeczności międzynarodowej wobec Holokaustu, z uwzględnieniem „sprawiedliwych”, na przykładzie Ireny Sendlerowej, Antoniny i Jana Żabińskich oraz rodziny Ulmów. Na podstawie: Anna Bernat PAP Departament Informacji i Promocji Ministerstwo Edukacji Narodowej